Geschiedenis van de nieuwjaarsbrief - Deel 1 - Ontstaan van nieuwjaar en de nieuwjaarsbrief

De geschiedenis van de nieuwjaarsbrief begint bij de familie Moretus te Antwerpen, op een januari 1589, de laatste nieuwjaar van de alomgekende Christoffel Plantijn (1520-1589). Hij was op dat ogenblik zwaar ziek en de wereldberoemde drukkerij en uitgeverij stond onder een enorme druk. In Antwerpen was er een crisis die volgde op de oorlogsjaren, de religieuze troebelen en de overgave van Antwerpen in 1585. Er waren nog slechts 4 van de 16 drukpersen in werking. Toen Plantijn stierf in juli 1589, ging de Gulden Passer naar zijn schoonzoon Jan Moretus (Moerentorf) (1543-1610). Die was jong in de zaak gekomen als hulpjongen na zijn huwelijk met Martina, en maakte sterke carrière. Zijn lijfspreuk was ‘Rex Morus’, wat volgens de traditie uit de Middeleeuwen verwijst naar de drie koningen die Jezus opzochten in Betlehem volgens de Bijbelse overlevering. ‘Rex Morus’ verwijst naar Melchior, de zwarte koning en alchemist van de Moren. Moretus gaf zijn drie oudste zonen dezelfde namen als die van de drie koningen, namelijk Melchior, Gaspar en Balthasar. Op 1 januari 1573 schreef Moretus een nieuwjaarsbrief naar zijn schoonvader Plantijn over de betekenis van de Latijnse uitdrukkingen Rex Morus en het motto Ratione Recta.

In die periode begon nieuwjaar overal nog op een verschillend tijdstip. In het jaar 1563 besliste Karel IX dat 1 januari in het vervolg nieuwjaarsdag zou zijn. Ongeveer tien jaar later werd in de Zuidelijke Nederlanden hetzelfde beslist. In 1582 werd dan de Gregoriaanse kalender ingevoerd en werd 1 januari de nieuwjaarsdag in heel Europa. Later werd 1 januari ook de nieuwjaarsdag elders in de wereld, met tot op vandaag de zeer grote uitzondering van het Chinese nieuwjaar.